Trong thế giới kinh doanh sáng tạo hiện đại, việc "đóng gói" nhân vật cho thương mại hóa không chỉ là một hoạt động đơn giản mà còn là một chuỗi ma trận công việc đòi hỏi sự linh hoạt và khéo léo. Chiến lược này đã được thực hiện thành công bởi nhiều thương hiệu lớn, từ Disney cho đến Marvel, nơi các nhân vật như Mickey Mouse và Elsa không chỉ là biểu tượng văn hóa mà còn là các công cụ thương mại sinh lời mạnh mẽ.
Dù vậy, các nhân vật đều cần đạt các tiêu chí nhất định trước khi được đưa lên sàn mua bán hay được săn đón bởi các nhà thương mại hóa IP toàn cầu.
1. Quyền sở hữu trí tuệ của nhân vật được cấp quyền
Muốn nhân vật của bạn "tỏa sáng" trên thị trường, trước hết bạn phải chắc chắn đã bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) cho chúng. Giống như cần vé vào cổng mới được vào xem concert, nhân vật bạn cũng cần "vé" SHTT để tự tin bước vào "sân khấu" thương mại.
1.1 Tính định hình
Giống như bạn nhận ra một chiếc xe Mercedes ngay từ cái nhìn đầu tiên qua logo "ngôi sao ba cánh", nhân vật của bạn cũng cần có dáng vẻ đặc trưng, không nhầm lẫn được với bất kỳ ai. Cái này không chỉ là mặt mũi, màu sắc, mà cả phong cách thiết kế, dù là 2D hay 3D, đơn giản hay phức tạp. Nó phải có chi tiết đủ đặc biệt để người ta nhìn vào là không nhầm lẫn với Nhân Vật của bên khác.
1.2 Tính nguyên gốc
Nhân vật của bạn phải là "con đẻ" của trí tưởng tượng, không phải "bản sao" của ai khác, mới đủ sức hút để đứng vững trên thị trường. Chẳng hạn, Mickey Mouse của Disney, từ khi ra đời đã là biểu tượng không lẫn vào đâu được. Nhưng nếu nhân vật của bạn chỉ là "bản sao" Spider-Man mà không có gì mới lạ, khó lòng mà gây ấn tượng sâu sắc.
1.3 Tính cách nhân vật
Tính cách nhân vật cũng quan trọng không kém. Nhân vật phải có cá tính mạnh mẽ, đủ duyên để in đậm vào tâm trí khán giả. Cứ nhìn Sherlock Holmes, với cá tính tài trí, lập dị nhưng cực kỳ sắc sảo, đã trở thành hình mẫu lý tưởng cho loại nhân vật thám tử.
Trước khi đưa nhân vật ra thị trường, hãy chắc chắn bạn đã đăng ký bảo hộ SHTT. Đây không chỉ là cách để bảo vệ nhân vật khỏi bị đạo nhái mà còn là bước đệm vững chắc để phát triển thương hiệu lâu dài. Bạn sẽ không muốn mất công sức lao động sáng tạo chỉ vì quên mất bảo vệ nhân vật một cách hợp pháp.
2. Đầu tư tạo nhận diện cho nhân vật
Trong thế giới nghệ thuật và văn học, mỗi nhân vật đều có câu chuyện riêng. Nhưng không phải câu chuyện nào cũng đủ sức hút để khiến người ta rút ví. Với sự phát triển vũ bão của công nghệ và mạng xã hội, các nhà sáng tạo có thêm sân chơi để “đẩy thương hiệu” nhân vật của mình. Hãy nghĩ đến việc “nuôi dưỡng” nhân vật trên mọi nền tảng, từ Youtube đến Tiktok, từ trang cá nhân đến các diễn đàn cộng đồng. Ví dụ, fan hâm mộ One Piece ở Việt Nam đã tạo ra một “làng” với gần nửa triệu người, còn Marvel Cinematic Universe thì không kém cạnh với gần 400 nghìn thành viên. Đừng quên xây dựng những “làng” như thế, bởi đó là nơi ươm mầm cho những khách hàng tiềm năng.
Và như một bước đi thông minh, nhiều chủ sở hữu đã đăng ký nhãn hiệu cho nhân vật của mình, từ tên gọi đến hình ảnh, để bảo vệ khỏi những kẻ muốn “ăn theo” danh tiếng. Đừng xem việc này là chi phí, mà hãy coi đó là một khoản đầu tư thông minh, mở ra cánh cửa để nhân vật của bạn “chào sân” rộng rãi hơn đến công chúng.
3. Xây dựng cơ chế quản lý nhân vật cấp quyền
Khi bạn cho ai đó mượn nhân vật mà bạn đã sáng tạo, điều quan trọng là phải có một hệ thống quản lý chặt chẽ để đảm bảo họ sử dụng nhân vật một cách phù hợp. Hãy tưởng tượng hệ thống này như là một quy trình rõ ràng, bảo vệ nhân vật của bạn từ kiểu tóc đến phong cách trang phục, đảm bảo tính nhất quán trong mọi hình thức sản phẩm, từ áo phông cho đến phụ kiện điện thoại.
Xem xét hệ thống quản lý nhân vật như một bộ quy tắc, giống như luật chơi trong một trò chơi. Bạn cần biết chính xác nhân vật của mình sẽ được trình bày như thế nào trên từng sản phẩm cụ thể. Nếu ai đó muốn đưa nhân vật của bạn vào một dự án lớn, hãy đảm bảo rằng họ hiểu rõ những gì họ đang làm và có khả năng hỗ trợ bạn từ khâu nghiên cứu và phát triển sản phẩm cho đến marketing và thậm chí là giải quyết các vấn đề pháp lý có thể phát sinh. Đầu tư vào hệ thống quản lý nhân vật chính là đầu tư vào tương lai bền vững cho sáng tạo của bạn, giúp tránh những rủi ro không đáng có như lỗi mốt hay thất bại trong chiến dịch quảng cáo.
4. Một số ví dụ sống động về việc cấp quyền cho nhân vật trong tổng thể hoạt động thương mại hóa nhân vật:
Disney và Marvel: Các nhân vật như Mickey Mouse, Elsa từ "Frozen", và các siêu anh hùng Marvel như Spider-Man và Iron Man là ví dụ điển hình của việc sử dụng nhân vật trong các sản phẩm đa dạng từ đồ chơi, quần áo, đến các trải nghiệm tại công viên giải trí. Disney đã kiếm được hàng tỷ đô la từ việc bán hàng hóa có bản quyền này.
Warner Bros và Harry Potter: Với các nhân vật từ thế giới Harry Potter, Warner Bros đã tạo ra một đế chế thương mại bao gồm phim ảnh, hàng hóa, và thậm chí là các công viên chủ đề. Hàng hóa bao gồm mọi thứ từ áo choàng phù thủy đến gậy phép thuật, cho thấy khả năng thương mại hóa vô tận của nhân vật.
Pokémon Company: Pokémon không chỉ là một loạt trò chơi video mà còn là nhân vật trung tâm trong thẻ bài, đồ chơi, phim hoạt hình, và thậm chí là các sự kiện trực tiếp. Với hàng chục triệu người hâm mộ trên toàn thế giới, nhân vật Pokémon là một trong những ví dụ thành công nhất về việc thương mại hóa nhân vật.
Star Wars (Lucasfilm và nay là Disney):
Merchandising: Star Wars là một ví dụ điển hình về việc kinh doanh hàng hóa nhân vật rộng rãi. Ngay từ khi ra đời, loạt phim đã tạo ra một loạt sản phẩm đa dạng từ đồ chơi và quần áo đến các món đồ sưu tầm cao cấp như kiếm ánh sáng và bản sao của trang phục từ các bộ phim.
Franchising: Vũ trụ Star Wars đã mở rộng ra ngoài các bộ phim để bao gồm các series truyền hình, sách, truyện tranh và trò chơi điện tử, mỗi thứ đều góp phần vào câu chuyện và thần thoại của vũ trụ Star Wars. Các công viên chủ đề của Disney cũng đã bao gồm các khu vực theo chủ đề Star Wars có tên là "Star Wars: Galaxy’s Edge," làm tăng trải nghiệm nhập vai cho loạt phim.
6. Các lưu ý để hạn chế rủi ro trong hoạt động kinh doanh sử dụng nhân vật
Kinh doanh nhân vật giống như bạn đang chèo thuyền trên biển lớn, cẩn thận không để sóng cuốn trôi. Để giữ vững lái, bạn cần ghi nhớ một số điều sau đây:
Thỏa thuận rõ ràng: Tưởng tượng bạn và bạn bè mở quán cafe. Nếu không có giấy tờ rõ ràng, một ngày nào đó, mọi chuyện không như ý muốn có thể dẫn đến tranh chấp không đáng có. Vậy nên, ký kết hợp đồng cụ thể với các đối tác khi bạn cho họ sử dụng nhân vật của mình sẽ giúp bạn tránh được những rắc rối pháp lý sau này.
Quan hệ chủ sở hữu - nhà sáng tạo: Đây giống như mối quan hệ giữa nhà đầu tư và người khởi nghiệp. Hai bên cần phải rõ ràng về quyền lợi và nghĩa vụ để mọi thứ diễn ra suôn sẻ, đảm bảo công bằng và hợp tác lâu dài.
Quan hệ chủ sở hữu - bên nhận quyền: Khi bạn cho ai đó mượn nhân vật, hãy đảm bảo họ trân trọng và chăm sóc nhân vật như chính đứa con tinh thần của họ. Điều này giống như khi bạn cho mượn xe cho bạn bè - bạn mong muốn họ giữ gìn cẩn thận.
Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ: Bảo vệ nhân vật khỏi bị sao chép không phép như cách bạn bảo vệ sổ tiết kiệm khỏi kẻ trộm. Đây là lá chắn đầu tiên giúp nhân vật của bạn an toàn khỏi những kẻ xâm lược trái phép.
Đa kênh và đặc sắc: Để nhân vật của bạn sống động trên mọi nền tảng, từ sách, phim, đến mạng xã hội, bạn cần phải làm cho nhân vật thực sự nổi bật và đa dạng. Hãy tưởng tượng việc đưa nhân vật của bạn từ trang sách ra màn ảnh rộng giống như việc làm phim từ một câu chuyện có thật.
Cơ chế quản lý: Coi đây là bộ não điều khiển, đảm bảo nhân vật không lạc lối trong rừng rậm của thế giới kinh doanh. Một hệ thống quản lý tốt sẽ giúp bạn giữ vững nhịp độ và định hướng cho nhân vật.
Cuối cùng, nhớ rằng pháp luật không phải là kẻ thù mà là bạn đồng hành. Hãy sử dụng nó như một công cụ hữu ích để hướng dẫn nhân vật của bạn trên con đường thành công. Giống như bạn dùng la bàn để định hướng trên biển, luật pháp giúp bạn đi đúng hướng trong thế giới kinh doanh phức tạp.